عدالت سیاسی و اجتماعی از منظر امام رضا (ع) در حکمرانی اسلامی

دکتر محمد بنائیان سفید ، رئیس کارگروه تخصصی سبک زندگی در حکمرانی اسلامی ، سازمان بسیج اساتید کشور

۱_تعریف و پهنه عدالت در حکمرانی اسلامی: عدالت هم ابعاد فردی دارد و هم ابعاد اجتماعی، هم در عرصه سیاسی و هم در قلمرو فرهنگی, هنری، زیبایی شناختی و هم در همه ارکان، علمی، جامعه شناختی ،روانشناختی و اقتصادی, عدالت نفوذ فراگیری دارد، عدالت پیوند وسیعی با حقیقت دارد.

۲_در واقع بنیان همه حقایق الهی اعم از توحید، نبوت و معاد بر پایه عدالت استوار است.

۳_«نگاه تمدنی امام رضا (ع) و با تاکید بر کلیدی‌ترین آرزوی جهان یعنی عدالت برای همه و ظلم به هیچکس مورد وفاق همه‌ی مسلمانان وآزادگان جهان است.

۴_قانون نیز می‌تواند شاخص اجرای عدالت در جامعه باشد، اما آنچه شاخص تام و تمام اجرای عدالت است، سیره و سلوک ائمه از جمله امام رضا (ع) است. (رئیس جمهور ۱۴۰۳/۲/۲۶ پنجمین کنگره بین المللی امام رضا علیه‌السلام).

۵_حقیقت و مفهوم عدالت از مباحث مهمی است که درباره خداوند و افعال او، نظام هستی و از همه مهم تر انسان و افعال فردی و اجتماعی او مطرح است. تاکنون بحث های مهمی درباره عدالت شده است؛ اما بررسی بن مایه و حقیقت عدالت از منظر امام رضا (علیه السلام) است.

۶_عدالت در منظر امام رضا (ع) امامت محور است، اینکه عدالت در هسته مرکزی ادبیات، کلام و سخنان حضرت علی بن موسی الرضا (ع) قرار دارد، علاوه بر عدالت، امامت نیز در جایگاه مرکزی اندیشه عدالتی آن حضرت قرار دارد. به تعبیر دیگر می‌توانیم بگوییم که عدالت در منظر و دیدگاه امام رضا (ع)، امامت محور است، لذا از هر طرف که به اندیشه آن حضرت نگاه می‌کنیم، امامت و عدالت با هم و در کنار هم دیده می‌شود.

۷_ امام رضا (ع) در تبیین جایگاه امامت می فرماید: «ان الِأمامَةَ زَمامُ الدّینِ وَ نَظامُ المُسْلِمینَ وَ صَلاحُ الدُّنیا وَ عَزِّ المؤمنین» یعنی عزت برای مؤمنین و سامان بخش مسلمین است. باید به این نکته توجه ویژه داشته باشیم که چرا امام سامان بخش امور مسلمین است. برای اینکه امام عادل است، عدالت‌خواه و مجری عدالت است.

۸_توجه به روايات امام رضا عليه ‌السلام از اين جهت حائز اهميت است كه در زمان آن حضرت ،مسائل اساسى اسلام بيشتر مورد گفت‌گو قرار مى ‌گرفت. همچنين ، به حسب ظاهر مدتى منصب «وليعهدى» داشته كه اين دو عامل، زمينه را براى گفت‌گو درباره عدالت اجتماعى امام فراهم ساخته است.