پایگاه خبری دامغان نما _ مصطفی سعیدی

ای عزیز می دانم شاید شما خواننده به خاطر ترس از مار چون خودم و شنیدن و یا خواندن داستان های وحشت انگیز و اغراق آمیز درباره مارها چندان علاقه ای به خواندن این جستار در باره مارهای دامعان نداشته باشید اما شناسایی مارها از نظر علمی و اصول فنی می تواند مقداری از هراس شما بکاهد اما بخوان و بدان که ریشه ترس های آدمی در نااگاهی است.

شهرستان دامغان از لحاظ جمعیت مارها و تنوع آنها از غنی ترین شهرهای کشور محسوب می گردد و این یعنی ثروتی بزرگ و بالقوه که مانند دیگر استعدادهای موجود ، همه از آن غافل و بی خبر بوده ایم. در واقع دامغان بواسطه داشتن اقلیم های متفاوت از مناطق بیابانی و کویری گرفته تا مناطق کوهستانی و جنگلی جمعیت متنوعی از مارها را در خود پراکنده است مخصوصا دو زیستگاه بزرگ انان یکی در مارکوه بین معبد و کوه زر و دیگری در مارکوه در شمال روستای بخش آباد و فیروز اباد و…

همانگونه که بیان شد آنچه بیشتر زمینه وحشت ما را از این جانور آرام فراهم آورده است در واقع داستانسرایی و افسانه پردازی عیر واقعی از این جانور در بین ادم هاست وگرنه اگر زیان های ناشی از گزش مار را با زیان های ناشی از جانوران دیگر و بیماری های انتقالی آنان چون پشه، سالک، موش، سگ، سوسک و… مقایسه نماییم بسیار ناچیز است.

در اغلب کشورهای جهان برای خرید و فروش و مبادله مار بخش های عمومی و خصوصی وجود دارد و موسسات سرم و واکسن سازی به منظور تهیه سم و سرم ضد مار گزیدگی مورد نیاز کشور با روش های صحیح به صید و نگهداری مارها می پردازند و از تمام اندام ها و اجزای ان مانند پوست، خون، روعن، گوشت و سم ان برای انواع بیماری ها استفاده می کنند. و ما متاسفانه در دامغان به مارها به عنوان یک موجود خطرناک می نگریم و خوشحال از اینکه مارگیرهای شهرهای دیگر چون کاشانی ها آنان را صید می کنند و با خود می برند و از آن طرف ناراحت که چرا موش های میزبان پشه سالک در مناطق جنوبی دامغان فراوان گشته اند و میلیاردها تومان خرج نابودی موش ها می کنیم غافل از انکه یکی از عوامل تشدید پشه سالک کاهش شدید مارها توسط بومی ها و کاشانی ها می باشد که اعتدال زیست محیطی منطقه را پس از میلیون ها سال از بین برده اند

مارها اغلب در بیابانها، دشت ها، کوهستانها، زیر بوته ها و تخته سنگها، داخل حفره ها، روی درختان و آب رودخانه ها زندگی می کنند و طبق
تحقیقات میدانی نگارنده بیشترین جمعیت مارها در مناطق، آهوانو، دیباج، آرسک ، روستای دهخدا، بناب صالح، یزدان اباد و کوه زر و عبدالله آباد می باشند.

مارها مناطق آرام و ساکت را برای زندگی ترجیح می دهند.
شیوه شناسایی مارهای سمی از نیمه سمی و غیر سمی ساده است. حرکت مارهای سمی معمولا آهسته است در حالی که مارهای نیمه سمی و غیر سمی سریع و چابک هستند دیگر آنکه طول مارهای سمی کوتاه و بدنی کلفت و ضخیم دارند اما مارهای نیمه سمی بدنشان کشیده و دمی نسبتا دراز و بلند دارند و به ندرت گزش انها باعث مرگ می شود.

برخی مارها هوای فشرده در شش هایشان را با صدای خاصی خارج می کنند که موجب توجه می شوند مانند افعی های شاخدار در منطقه آهوانو و برخی مارها با ایجاد صدا بر اثر مالش پولک ها به یکدیگر جلب توجه می کنند مانند انواع مارهای خطرناک و کشنده جعفری در منطقه تلپارم، دیباج و مهماندویه .

مارها موجوداتی قلمرو طلب هستند و معمولا ازمحل زندگی خود چندان دور نمی شوند و ندرتا به مکان دیگری مهاجرت می کنند چون بارها و بارها طی چندین سال انان را در یک منطقه مشاهده کرده ام.

مارها بعد از جفت گیری زندگی انفرادی دارندو از نور مستقیم گریزانند و به مکان های نیمه تاریک و عاری از نور پناه می برند و اصولا با انسانها انس پیدا نمی کنند و هر وقت فقط زمانی که احساس خطر و ترس کنند حمله می کنند هرچند برخی از انها چون مار کبرا ماری عصبی است و بی جهت طرف مقابل را مورد حمله قرار می دهد.

مارها به محض آنکه انسان را می بینند غالبا دچار وحشت می شوند و با حرکتی سریع به پناهگاه می خزند و مخفی می شوند و برخی با صدای فیش فیش و یا هیس هیس که به ان نفیر مار گویند ما را می ترسانند و باید بدانید که مارها بر عکس انچه در ذهن دارید قدرت پرش بالایی ندارند و قدرت پرش یا جهش مارها معمولا یک سوم طول آن‌هاست.
مارها در زمره جانوران خونسرد هستند. بنابراین در زمستان و سرما به خواب می روند و در سایر فصل ها روزها استراحت می کنند و شب ها به شکار می پردازد .

همانگونه که بیان شد تنوع مارها در دامغان به علت وضعیت جغرافیایی خاص خود قابل ملاحظه است و از مجموعه 13 گونه ماری که در دامغان شناسایی نموده ام. 4 گونه آن شامل مارهای جعفر، کبر، افعی، شاخداردماوندی و مار شتری بسیار سمی و خطرناک هستند و 5 گونه نیمه سمی شامل تیرما، شترمار شیرازی ،تیرمار خراسانی و مار سیاه و 4 گونه غیر سمی می باشند.

القصه مارها سرمایه بزرگی از طبیعت شهرمان را تشکیل می دهند هرچند مانند بسیاری از سرمایه های طبیعی دیگر چون آفتاب، باد، آب، خاک، کوه ها، کویر، آسمان شب، گیاهان و… مورد غفلت واقع شده است اما باید دانست که حذف این جانور ارزشمند تهدید بزرگی برای سلامتی مردمان شهر و روستاهای جنوبی می باشد.

جهان چون زلف و خط و خال و ابروست
که هر چیزی به جای خویش نیکوست

نگارنده هر چند آگاهم به عنوان یک فعال و دوستدار محیط زیست طرح چنین موضوعی در ذیل موصوعات شهر چون انتخاب شهردار و ساخت بیمارستان و کورونا و بیکاری و اعتیاد و… شاید خنده دار و مضحک باشد اما مسلما ادامه روند بی احترامی به طبیعت و قوانین آن باعث می گردد که ما برای خود و نسل های آینده یک جهنمی با مشکلات فراوان به ارث بگذاریم که از اشتباهات ما در عدم شناخت ما از محیط و قوانین طبیعی ناشی می گردد.

جامعه ما وابسته به طبیعت است و اجزاء طبیعت چون دانه های زنجیر بهم پیوسته اند و نابودی یک حلقه باعث از بین رفتن مجموعه زنجیر خواهد شد.و به قول تاگور فیلسوف هندی .

مادام که بشر حیوانات را می کشد و یا از اقلیم خود حذف می کند به واقع هم نوع خود را خواهد کشت و کسی که تخم مرگ و درد را می پراکند نمی تواند عشق و مهربانی درو کند.

دنیای حیوانات در کنار ما قرار گرفته است افسوس که نمی خواهیم از دنیای خود خارج شویم و وارد بر دنیای آنان‌ شویم تا زندگی بهتر و ارامش را تجربه نماییم. افسوس.